Ποιος θα το πίστευε πως πλέον στον κόσμο μας περισσότεροι άνθρωποι πεθαίνουν από αίτια που σχετίζονται με το αυξημένο σωματικό βάρος, από ό,τι από αίτια που σχετίζονται με την ασιτία. Ακόμη περισσότερο στον δυτικό κόσμο, όπως η Ελλάδα, ελάχιστοι άνθρωποι πλέον πεθαίνουν από αιτίες που σχετίζονται με την ασιτία, ενώ εκατοντάδες χιλιάδες αναπτύσσουν προβλήματα υγείας –ακόμη και σοβαρά που τους οδηγούν στο θάνατο- εξαιτίας… του φαγητού.
Ανησυχητικά στοιχεία
Τα τελευταία σαράντα χρόνια το πρόβλημα της παχυσαρκίας στον πλανήτη έχει τριπλασιαστεί σε μέγεθος, καταγράφοντας αντίστροφη πορεία με το πρόβλημα ασιτίας! Το 2016 1,6 δισεκατομμύρια ενήλικες παγκοσμίως ήταν υπέρβαροι και 650 εκατομμύρια ήταν παχύσαρκοι.
Στην Ελλάδα το φαινόμενο είναι ιδιαίτερα έντονο. Η χώρα μας είναι πρώτη στην ΕΕ στην παιδική παχυσαρκία και στις πρώτες θέσεις στην παχυσαρκία των ενηλίκων. Το 63% των Ελλήνων ηλικίας άνω των 18 είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι! Για το μείζον αυτό ζήτημα, ο Οργανισμός Έρευνας και Ανάλυσης «διαΝΕΟσις» ανέθεσε σε ερευνητική ομάδα υπό τον συντονισμό του καθηγητή Γιάννη Μανιού από το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο την εκπόνηση μελέτης που χαρτογραφεί το πρόβλημα στις πραγματικές του διαστάσεις, και προτείνει μια σειρά από δράσεις σε σχολεία και στις δομές πρωτοβάθμιας υγείας για την αντιμετώπισή του.
Η παχυσαρκία είναι νόσος
Σε αυτό το σημείο να ξεκαθαριστεί πως η παχυσαρκία είναι νόσος. Ως παχυσαρκία ορίζεται η αυξημένη συσσώρευση σωματικού λίπους στο ανθρώπινο σώμα, που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την υγεία. Αναγνωρίστηκε ως νόσος πριν από περίπου μισό αιώνα και πλέον αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα χρόνια προβλήματα υγείας παγκοσμίως.
Η παχυσαρκία συνδέεται με μια σειρά από καρδιακές και μεταβολικές διαταραχές, οι οποίες μπορεί να εξελιχθούν σε χρόνια νοσήματα, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, κάποιοι καρκίνοι, η οστεοαρθρίτιδα, χολολιθιάσεις (δηλαδή οι πέτρες στη χολή) και σοβαρές διαταραχές του ύπνου. Για κάθε αύξηση του δείκτη μάζας σώματος κατά 5 μονάδες αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης στεφανιαίας νόσου κατά 27% και ο κίνδυνος εμφάνισης εγκεφαλικού επεισοδίου κατά 18%. Η παχυσαρκία έχει, επιπλέον, επιπτώσεις στην ψυχική υγεία, κοινωνικό αντίκτυπο αλλά και οικονομικό κόστος (ιδιαίτερα στο ελληνικό σύστημα υγείας, που δεν δίνει έμφαση στην πρόληψη αλλά στη θεραπεία). Στα παιδιά συνδέεται με τη σιδηροπενία και την υποβιταμίνωση D οι οποίες μπορεί να επηρεάζουν αρνητικά τη γνωσιακή, μυοσκελετική και σωματική τους ανάπτυξη. Και, βεβαίως, τα παιδιά που είναι παχύσαρκα έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να γίνουν και παχύσαρκοι ενήλικες.
Πόσο μεγάλο είναι το πρόβλημα στην Ελλάδα;
Το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο που αναδεικνύει το πρόβλημα στην πραγματική του διάσταση είναι πως περισσότεροι από τους μισούς ενήλικες στην Ελλάδα είναι παχύσαρκοι ή υπέρβαροι. Συγχρόνως, τα παιδιά στην Ελλάδα εμφανίζουν τα μεγαλύτερα ποσοστά παχυσαρκίας & υπέρβαρου στην Ευρώπη.
Ακολουθούν χαρακτηριστικά στοιχεία σύμφωνα με την έρευνα: Το 37,9% των Ελλήνων ενηλίκων είναι υπέρβαροι (44% των αντρών και 30,8% των γυναικών). Το 24,9% των Ελλήνων είναι παχύσαρκοι, δηλαδή ένας στους τέσσερις. Στα τρία τέταρτα των ελληνικών οικογενειών τουλάχιστον ένας από τους δύο γονείς είναι υπέρβαρος ή παχύσαρκος. Σε μία στις τέσσερις ελληνικές οικογένειες είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι και οι δύο γονείς. Παιδία που είναι παχύσαρκα ή υπέρβαρα στην Ελλάδα: Ηλικία 4-6 (20,6%), ηλικία 6-10 (38,5), ηλικία 10-12 (41,2%)
Περίπου ένα στα τρία παιδιά στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας είναι υπέρβαρο. Τα ποσοστά υπέρβαρου και παχυσαρκίας στα παιδιά φαίνεται πως είναι μεγαλύτερα σε επαρχιακές και αγροτικές περιοχές από ό, τι στις πόλεις. Ανισότητες εμφανίζονται και εντός των πόλων: μόνο το 27% των παιδιών στο Χαλάνδρι είναι παχύσαρκα, ενώ στο Κερατσίνι το ποσοστό είναι 20,3% (συγκρίνονται μία περιοχή με υψηλό μέσο εισόδημα κατοίκων και μία με χαμηλό). Σε πολύ μικρές ηλικίες τα κορίτσια είναι πιο συχνά υπέρβαρα ή παχύσαρκα από τα αγόρια. Τα ποσοστά εξισώνονται μέχρι την εφηβεία, όταν και τα αγόρια γίνεται πιο πιθανό να είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα.
Πού οφείλεται το φαινόμενο της παχυσαρκίας στην κοινωνία μας;
Έλλειψη γνώσης, άσκησης και σωστής διατροφής είναι το τρίπτυχο που οδηγούν σε προβλήματα με το βάρος. Σ’ αυτό έρχεται να προστεθεί η οικονομική κρίση (καθώς το γρήγορο φαγητό θεωρείται -λανθασμένα- πιο οικονομικό) αλλά κι ο σύγχρονος τρόπος ζωής (που περιορίζει τον χρόνο παρασκευής γευμάτων).
Ακολουθούν χαρακτηριστικά στοιχεία σύμφωνα με την έρευνα: Μόνο το 8% των Ελλήνων γνωρίζουν τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τη σωστή διατροφή. Μόνο το 35,2% γνωρίζουν τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τη σωματική δραστηριότητα. Μόνο το 25% των ενηλίκων καταναλώνουν φρούτα και λαχανικά στις ποσότητες που προτείνουν οι σχετικές διατροφικές συστάσεις. Το 68% των Ελλήνων ενηλίκων δεν γυμνάζονται και δεν ασχολούνται με κανένα άθλημα -το μεγαλύτερο ποσοστό στην ΕΕ. Οι Έλληνες καταναλώνουν πάνω από 3 ώρες καθημερινά μπροστά σε οθόνες εκτός εργασίας, δηλαδή περισσότερο από τους κατοίκους 15 άλλων ευρωπαϊκών χωρών.
Το 88% των γονέων με παιδιά προσχολικής ηλικίας που είναι υπέρβαρα και το 55,8% των γονέων με παιδιά που είναι παχύσαρκα θεωρούν ότι το παιδί τους έχει φυσιολογικό σωματικό βάρος. «Περιγεννητικοί» παράγοντες όπως το βάρος της μητέρας πριν από την εγκυμοσύνη, το αν η μητέρα καπνίζει, ο θηλασμός το πρώτο εξάμηνο της ζωής του βρέφους και άλλοι επηρεάζουν το αν ένα παιδί γίνει παχύσαρκο ή υπέρβαρο στην παιδική ηλικία. H παχυσαρκία των γονέων αυξάνει την πιθανότητα να γίνουν παχύσαρκα και τα παιδιά. Ωστόσο: 22,3% το ποσοστό των παιδιών που, αν και έχουν έχουν γονείς με φυσιολογικό βάρος, είναι παχύσαρκα ή υπέρβαρα (σε Βέλγιο & Φινλανδία το ποσοστό αυτό είναι μόνο 6,5%).
Τα παχύσαρκα παιδιά έχουν πέντε φορές μεγαλύτερες πιθανότητες να γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες απ’ ό,τι τα παιδιά με φυσιολογικό σωματικό βάρος. Το 70% των παχύσαρκων εφήβων εξακολουθούν να είναι παχύσαρκοι και μετά τα 30. Παράλληλα όμως: Το 70% των παχύσαρκων ενηλίκων δεν ήταν παχύσαρκοι ως παιδιά.
Υπάρχει λύση;
Οι ερευνητές, λαμβάνοντας υπόψη προγράμματα ενημέρωσης και πρόληψης της παχυσαρκίας που έχουν ήδη γίνει, καταλήγουν στην πρόταση υλοποίησης ενός σχεδίου δράσης με δύο άξονες:
Πρώτον, σχεδιασμός και εφαρμογή προγραμμάτων παρέμβασης σε σχολεία για την προώθηση της υγιεινής διατροφής και την αύξηση της σωματικής δραστηριότητας για τα παιδιά και τις οικογένειές τους.
Δεύτερον, σχεδιασμός και υλοποίηση μιας διαδικασίας εύκολου και έγκαιρου εντοπισμού των οικογενειών υψηλού κινδύνου για την παχυσαρκία και τα συνοδά της νοσήματα, μέσω του εμπλουτισμού με στοιχεία και για τους γονείς του ήδη θεσμοθετημένου Ατομικού Δελτίου Υγείας Μαθητή (με την τήρηση διαδικασιών αυστηρής προστασίας των προσωπικών δεδομένων), και με κέντρο της παρέμβασης τις δομές της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ) ανά την Ελλάδα.
{Πηγή δημοσίευσης: https://www.xronos.gr/, του Διονύση Βοργιά, 17/2/2022}
