Η πυκνή βλάστηση κρύβει τα σημάδια. Η άμμος και τα καλύμματα των αρχαιολόγων σκεπάζουν τα ψηφιδωτά και τα μαρμάρινα δάπεδα. Το Παπίκιον Όρος κρύβει ακόμη και σήμερα τη μοναστική πολιτεία του η οποία ήκμασε κατά τον 11ο αιώνα. «Ίσαμε 23 μοναστήρια υπήρχαν εδώ, ήρθαν κάτι Ελβετοί αρχαιολόγοι και τα ψαχούλευαν, αλλά μόνος σου δεν τα βρίσκεις όσο κι αν ψάξεις!» λέει ο κ. Γιάννης Ουζουνίδης, ο κτίστης της Μονής Μαξίμου βόρεια του Σώστη, ο οποίος γνωρίζει το Παπίκιο σαν την παλάμη του. Αντίθετα οι γραπτές πηγές αναφέρουν πως υπήρχαν πολύ περισσότερα μοναστήρια –έως και 370- , που όμως δεν επιβεβαιώνεται. Όπως και να έχει, το Παπίκιο υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα μοναστικά κέντρα του Βυζαντίου και στις μονές του έζησαν για λίγο μεγάλες προσωπικότητες του Βυζαντίου.
Η περιοχή φαίνεται ότι κατοικήθηκε από ασκητές και ερημίτες αρκετά πριν τον 10ο αιώνα, αλλά η μεγάλη ακμή της μοναστικής κοινότητας, οπότε και κτίστηκαν μοναστήρια και εγκαταστάσεις κοινοβιακού χαρακτήρα, υπολογίζεται στον 11ο και 12ο αι. Οι ανασκαφές έδειξαν πως στις αρχές του 13ου αιώνα εκδηλώθηκαν καταστροφικές πυρκαγιές στα μοναστήρια, ενώ οι πόλεμοι που ακολούθησαν οδήγησαν στην οριστική καταστροφή και εγκατάλειψή τους τον 14ο αι.
Οι ανασκαφές στην περιοχή του Παπικίου ξεκίνησαν το 1983 και έφεραν στο φως τρεις μονόχωρους, βυζαντινούς, θολοσκέπαστους ναούς οι οποίοι αποτελούν τα καθολικά μικρών μοναστηριών. Επίσης, δύο μοναστηριακά συγκροτήματα και ένα βυζαντινό λουτρώνα τα οποία χρονολογούνται στα τέλη του 11ου έως τις αρχές του 13ου αι. Οι μονόχωροι ναοί βρίσκονται στην περιοχή της Κερασιάς και ένας από αυτούς ανάμεσα στην Κερασιά και τον Σώστη. Ένα πραγματικά συγκλονιστικό μοναστηριακό συγκρότημα βρίσκεται βόρεια του Ληνού (βόρεια του δρόμου που οδηγεί στην Πόα) και σε αυτό ανακαλύφθηκε μεταξύ άλλων μία εξαιρετική κινστέρνα, εντυπωσιακά ψηφιδωτά δάπεδα και ο τάφος της αυτοκράτειρας Μαρίας Βοτανειάτη. Το δεύτερο συγκρότημα βρίσκεται βόρεια του Σώστη και είναι τρίκλιτη βασιλική.
Για να τα εντοπίσετε, πρέπει να έχετε μαζί σας ντόπιο οδηγό.